Detailinformationen

Breviarium monasticum KB Aargau Einzeldokumente Aargauer KantonsbibliothekSignatur: AKB MsMurQ 1

Funktionen

Breviarium monasticum KB Aargau ; Einzeldokumente Aargauer Kantonsbibliothek

Signatur: AKB MsMurQ 1


Zweite Hälfte des 14. Jahrhunderts. - 1 Band (325 Blätter), 23 x 16–16,5 cm, Lateinisch. - Liturgische Handschrift, Handschrift

Inhaltsangabe: (Ir-v) leer (1r-6v) Kalendar. Cisiojanus Iani prima dies ... Goldene Zahl, Sonntagsbuchstaben, Kalenden, Nonen und Iden, Festgrade. Heilige der Diözese Konstanz: Fridolin (6. 3.), Udalrich (4. 8.), Verena (1. 9.), Victor, Ursus (30. 9.), Pirmin (3. 11.), Otmar (16. 11.), Konrad (26. 11.); sowie zahlreiche zusätzliche Heiligen, z. B. Paula (27. 1.), Augulus (7. 2.), "Salomonis martyris" (8. 2.), "Potanni et Vesennini" (20. 2.). Das Kalendar stimmt mit dem Proprium de sanctis nicht überein. Bemerkenswerte Nachträge: "Margarethe virginis in Briens" (13. 7., neben Margareta 15. 7.), "Her Niclauws Epaczer capplan" (4. 8., radiert), Dominicus (5. 8.), Franciscus (4. 10.), alle 15. Jh.; "Dominica proxima post assumptionis Mariae est vera dedicatio huius ecclesie" (15. 8.), von der gleichen Hand "Bernhardi abbatis" (20. 8.), 16. Jh. Nekrologische Einträge: "Hans Kellers a[nniversarium]". (20. 6.), "Jodocus Schriber aniversarium" (26. 9.), "Soror Agnes Hofer obiit" (10. 10.), alle 15. Jh. (7ra-55ra) Psalterium feriatum mit Hymnen, Cantica und Credo. ›In primo nocturno‹. Servite domino ... Beatus vir ... - ... et vitam eternam. Amen Ps 1–150 mit Cantica, 54va Te deum, Magnificat, Nunc dimittis, Pater noster, Credo. Mit den üblichen Hymnen: AH 51 Nr. 23, 24; AH 50 Nr. 4; AH 51 Nr. 31, 25; AH 50 Nr. 5; AH 51 Nr. 26; AH 50 Nr. 22; AH 51 Nr. 27; AH 50 Nr. 23; AH 51 Nr. 28; AH 50 Nr. 24; AH 51 Nr. 29, 32, 30, 33, 34, 41; AH 50 Nr. 18, 19; AH 51 Nr. 35-40. Initialen und Fleuronnéstäbe bezeichnen die liturgische Teilung nach Cursus Romanus, die Signakel (teilweise nur Spuren sichtbar) bezeichnen den monastischen Gebrauch (55ra-58va) Litaniae. Kyrieleyson ... 58ra Psalmi prostrati. 58va Nachtrag, 15. Jh. ">De Nicolao omaliam<. Secundum Lucam. ... Homo quidam nobilis ..." mit kurzer Auslegung (58vb-60vb) Directorium für den Advent. >Feria via ieiunii decimi mensis ad vesperam in evangelia<. Antiphona. O sapientia ... Antiphonen und Responsorien. 60va Nachtrag. "Mortui enim estis ..." Col 3,3 mit kurzer Auslegung (61ra-101ra) Proprium de tempore, pars prima. >Dominica iiiia ante natalem domini<. Ad vesperam. Antiphona. Custodit ... - ... feliciter percipiat. Per. Advent - 4. Sonntag nach Epiphanie.Die Responsorienreihe der Adventsonntage entspricht weitgehend derjenigen für die Klöster Engelberg und Muri, vgl. Ottosen, Antiphonaire, S. 69f., 92f., 151f., 178f., 236f. (Nr. 601, 672, 673, 675–678). 1. Sonntag im Advent mit AH 51 Nr. 47, AH 50 Nr. 8 (2–8), AH 51 Nr. 49; 64ra Montag mit AH 51 Nr. 48; 75vb Weihnachten mit AH 51 Nr. 50, AH 50 Nr. 26 (1, 2, 4, 3, 5, 6), 53 (1–7); 79vb Stephanus mit AH 14a Nr. 13; 82ra Johannes Ev. mit AH 51 Nr. 160; 84ra Innocentes mit AH 50 Nr. 28; 90rb Epiphanie mit AH 50 Nr. 53 (8, 9, 11, 13). (101ra-132vb) Proprium de sanctis, pars prima. >In nativitate sancti Crisanti et aliorum<. Ad vesperas. Capitulum. Iustorum autem ... - ... dicentes gloria tibi domine Saturninus / Chrysanthus – Annuntiatio BMV. Mit wenigen deutschen Rubriken. 103rb Nikolaus mit AH 4 Nr. 404; 114va Conversio Pauli mit AH 23 Nr. 450 (1, 5); 117ra Purificatio BMV mit AH 50 Nr. 155, AH 27 Nr. 82/II (4-6); 124ra Cathedra Petri mit AH 51 Nr. 188 (3); 128vb Benedikt mit AH 14a Nr. 53 (1-6, 16-18), 131ra Annuntiatio BMV mit AH 51 Nr. 123, AH 27 Nr. 82/II (4-6) (132vb-199rb) Proprium de tempore, pars secunda. >Dominica in septuagesima<. Ad vesperas super psalmos. Alleluia ... – ... exhibent adiumentum Septuagesima - Trinitas. Mit wenigen deutschen Rubriken. Septuagesima mit AH 53 Nr. 34, AH 52 Nr. 2 (1, 2, 4, 3, 5, 6); 141ra Quadragesima mit AH 51 Nr. 60, 55, 58; 143vb Montag mit AH 51 Nr. 54, 63, 65, 66; 151rb 3. Fastensonntag mit AH 51 Nr. 57; 158ra Passionssonntag mit AH 50 Nr. 67 (1, 3-6, S. 75, Str. 7-8), 66 (1- 4, 6), AH 51 Nr. 72; 167vb Ostern mit AH 27 Nr. 35 (1-4, 6), AH 50 Nr. 215; 169rb Montag mit AH 51 Nr. 84; 172va Samstag mit AH 51 Nr. 83; 175vb "[In] privatis diebus" mit AH 51 Nr. 85; 182va Auffahrt mit AH 50 Nr. 143, AH 51 Nr. 89; 187ra Pfingsten mit AH 50 Nr. 144 (1-5, S. 194 [CDS], 6), AH 51 Nr. 91; 190va Trinitas mit AH 51 Nr. 40, 96; 192vb Corpus Christi mit AH 50 Nr. 386, 388, 387 (199rb-60vb) Proprium de sanctis, pars secunda.. >De sancto Ambrosio<. In prima vespera. Capitulum. Hec dicit filius dei ... – ... gloria tibi trinitas Ambrosius – Katharina. Mit wenigen deutschen Rubriken. 201va Inventio crucis mit AH 50 Nr. 223; 202va Johannes ante portam latinam mit AH 51 Nr. 161; 206rb Johannes Bapt. mit AH 50 Nr. 96; 209vb Petrus und Paulus mit AH 51 Nr. 188; 216ra Maria Magdalena mit AH 51 Nr. 174; 226vb Assumptio BMV mit AH 50 Nr. 72 (1, 2, 4-8); 230rb Bernhard von Clairvaux mit AH 52 Nr. 136, 137; 237rb Nativitas BMV mit AH 51 Nr. 122 (1, 3, 2, 4, 5); 242ra Mauritius mit AH 51 Nr. 178; 243ra Michael mit AH 50 Nr. 146, 156; 249vb Omnium sanctorum mit AH 51 Nr. 129, 130; 252vb Martin mit AH 50 Nr. 199 (1-4), 200; 257vb Katharina: aus Reimofficien AH 26 Nr. 72 und 73, mit AH 52 Nr. 253, 246 (1), 247 (3-6), 245 (1, 2, 5, 7, 8), 249, AH 51 Nr. 63, 65, 66 (260vb-263ra) Dedicatio ecclesiae. >In dedicatione templi huius ecclesie<. Antiphona. Presta domine ... – ... per singulos Mit AH 51 Nr. 102 (263ra-277va) Commune sanctorum. .. >In nataliciis apostolorum<. Capitulum. Iam non estis ... – ... circum amicta varietate Apostel mit AH 51 Nr. 108, AH 50 Nr. 17 (apostolorum gloriam 1, 2, 6-8); 265va Märtyrer mit AH 50 Nr. 153, 17 (martirum victorias 1, 3-5, 8), AH 51 Nr. 112, 268vb AH 51 Nr. 114a, 113; 271ra Bekenner mit AH 51 Nr. 118, AH 14a Nr. 53 (16–18), 274va Jungfrauen mit AH 51 Nr. 121, AH 50 Nr. 21 (277va-301ra) Proprium de tempore, pars tertia. 1.-24. Sonntag nach Pfingsten. >Dominica prima post octavam penthecosten<. Responsoria de libro Regum ... Loquere domine quia audit ... – ... duobus piscibus 1.-24. Sonntag nach Pfingsten (301rb-302va) Hymni, versus, antiphona, responsoria et capitula. >Ad completorium ymnus<. Christe qui lux es ... AH 51 Nr. 22. 301va >De sancta Afra ymnus<. AH 52 Nr. 85 (1-5, 8). Verse, Antiphonen, Responsorien und Gebete, u.a. zu BMV, Pfingsten, Andreas (302va-308ra) Officia BMV.. >In conceptione sancte Marie<. Ad vesperas super psalmos antiphona. Salve regina ... Mit AH 4 Nr. 66; AH 52 Nr. 35, 34. 305va >De sancta Maria virgine qualiter celebretur commemoratio eius usque ad adventum eius>. 307ra >De sancta Maria in adventu<. 307vb >De sancta Maria in paschali tempore< (309rb-311vb) Directorium (Lateinisch und deutsch). >De annunciatione beate Marie virginis<. So die kunt in die marterwuchen ...>Incipit breviarium hyemale<. Infra octavam sancti Andree. Invitatorium. Regem apostolorum ... [310ra] >Incipit breviarium in pasca in estate et autumpno<. Nach der octaven ze ostren ... (312ra-vb) Suffragia. >Suffragia sanctorum<. De sancto Mychahele. Antiphona. Mychahel archangele veni ... 15 Antiphonen von einer wenig späteren Hand (312rb-vb) Orationes. Exaudi domine Ihesu Christe preces famularum tuarum ... Nachträge von 2 Händen, 15. Jh. mit AH 51 Nr. 44 (313ra-324vb) Officia BMV. >De sancta Maria qualiter agitur in adventu domini<. Antiphona. Ecce tu pulchra ... [314rb] >Ab octava nativitatis domini usque ad purificationem qualiter agitur<. [315vb] >In pascali tempore<. [317r Nachtrag, 15. Jh. (einspaltig).] >In festo visitacionis sancte Marie virginis<. Ad vesperas super psalmos. Colletentur corda fidelium ... [321r] >In secundas vesperas< [317r] Aus Reimofficium AH 24 Nr. 30 mit AH 52 Nr. 45, 46 (1, 3, 2, 4-7), 47, [321r] mit AH 52 Nr. 43; 325v Amen. "Si penna voluisset, scriptor melius scripsisset" - Jakob Werner, Hymnologische Beiträge, in: Romanische Forschungen 4 (1891), S. 524-526. (324va-vb) Sermo brevis. Secundum Iohannem ... Erat homo ex phariseis Nicodemus ... [Io 3,1] . ... Sicut ex lectione sancti ewanglii [sic] fratres karissimi audistis princeps Iudeorum ... Von einer weiteren Hand. 4 Lektionen Inhaltsangabe: Das Brevier aus der zweiten Hälfte des 14. Jahrhunderts enthält die Texte für das Offizium während des ganzen Kirchenjahres. Nach den Gebetsformeln und den deutschen Rubriken war es für ein Frauenkloster des Benediktinerordens bestimmt, einige Antiphonen weisen auf das Umfeld der Klöster Engelberg und Muri hin.

https://swisscollections.ch/Record/991170515849005501 (Katalogeintrag in swisscollections)https://www.e-codices.unifr.ch/de/list/one/kba/MurQ0001 (e-codices (Digitalisat))https://e-codices.ch/loris/kba/kba-MurQ0001/kba-MurQ0001_0061r.jp2 (Thumbnail e-codices)

Einband: Mit hellem Leder bezogene Holzdeckel, 16. Jh. Streicheisenlinien, Einzelstempel. Von zwei nach vorn greifenden Kantenschliessen mit Messingteilen eine erhalten. Braun-weisse Kapitale. Ledersignakel, teilweise verloren. Spiegelblätter und Vorsatzblatt vorn (I) Pergament. Unter den Spiegelblättern liturgische Fragmente, 14.-15. Jh. Beim Einbinden wurde der Buchblock stark beschnitten; Bl. 1-5 und 321-324 Rostspuren von Schliessen des früheren Einbandes. Auf dem Rücken oben mit Tinte Signatur N. 1, 2 Papierschilder, oben verblasstes Titelschild, nicht mehr lesbar, unten Signaturschild abgerissen. Bl. 150 und 324 Risse genäht.

Angaben zur Herkunft: Nach dem Kalendar südwestdeutsch; für ein benediktinisches Frauenkloster geschrieben nach der Oratio 57rb "... sanctissimi patris nostri Benedicti abbatis" und der weiblichen Form im Gebet 191rb ... "preces ancillarum tuarum ..." Besitzer: Im 15. Jh. Frauenkloster nach dem Nachtrag 312rb "... preces famularum tuarum ..." In den Handschriftenverzeichnissen des Klosters Muri von 1744 und 1790 aufgeführt. 1r, 5r, 6v, 7r, 137r, 220r, 295r, 312r und 324v Stempel "Kantonsbibliothek Aargau", 19.-20. Jh.

Pfad: Einzeldokumente Aargauer Kantonsbibliothek

CH-002121-2-991170515849005501, http://kalliope-verbund.info/CH-002121-2-991170515849005501

Modifikation: 15.12.2021