Detailed Information

Alchemische Rezeptsammlung Sebastian Schobingers St. Gallen KB Vadiana Einzeldokumente Kantonsbibliothek Vadiana St. GallenSignatur: VadSlg Ms 402

Functions

Alchemische Rezeptsammlung Sebastian Schobingers St. Gallen KB Vadiana ; Einzeldokumente Kantonsbibliothek Vadiana St. Gallen

Signatur: VadSlg Ms 402


Hollandus, Johan Isaac [Verfasser], Winandus, de Rufo Clipeo [Verfasser], Banister, John (1540 - 1610) [Verfasser]

1602 - ca. 1615. - 1 Band (129 Blätter), 20 x 16 cm, Deutsch. - Rezepte, Handschrift

Es gelten die Benutzungsbestimmungen für den Sonderlesesaal

Inhaltsangabe: (I) Spruch und Besitzeintrag. θεου̂ διδόντος ου̉δὲν ι̉σχύει φθόνος ...(II) leer (1) Datierung am rechten Rand. Anno ultimae θει patientię MDcii 15. Kal. Septembris [= 18. Aug. 1602] (1–36) Opus saturni (dt.) / Isaac Hollandus. >Meine kindt, Ir sollen wißen dz auß *saturno* lapis philosophorum kumpt vnd gemacht ist.< 2. Und so er gemacht ist thut er große projection ... – ... 115. Meine kindt, hie endet sich dz edelst köstlichste werk dz im ganzen vegetabel buch ist ... Darumb so haltet dises werck so gehaim und lieb als ir köndt vnd mögt zur ehr gottes, vnd der armen christen zeitlichen und ewigen wolfhart. Amen. Τω̨̂ θεω̨̂ δόξα. ου̉κ ε̉ν μεγάλω̨ τὸ ευ̉̂, α̉λλʾ ε̉ν τω̨̂ ευ̉̂ τὸ μέγας, μικρόν τι δὲ τὸ ευ̉̂ ε̉στί Text in 115 durchnummerierte Abschnitte gegliedert. Am Rand interne Querverweise: z.B. 1 "Infra thes. 21", 23 "Supra thes. 7 et 10" - Entspricht weitgehend Isaac Hollandus, Opus Saturni, in: Basilius Valentinus. – Triumph Wagen Antimonii fratris Basilii Valentini, Benedicter Ordens ... durch Johann Thölden Hessum, mit einer Vorrede Joachimi Tanckij ... - Leipzig 1611, S. 466–511 (36) Notiz. Hunc lapidem suis se oculis vidisse Wormacię Anno 1602. Calend. Febr. hac methodo elicitum per D. S. insignem assererabat senem octogenarium chymicum in proiectionis a subiecto magnis initio difficultatis negotium implicatum fuisse dixit (37-38) leer (39-46) Alchemischer Prozess (dt.). >Allhie hebt sich ain recht bewerte tinctur auff gold und ain theil tingiert tausent theil mercurii und zin in gutt bewehrt gold 24 grad<. Gnädiger [?] herr, vermerckt dz erste theil diser arbeit. Nembt 4 maaß gutten weineßig ... – ... So habt ir gutt köstlich bewärt goldt in allen proben peßer dann dz natürlich goldt. >θεω̨̂ δόξα< (47-48) Alchemische Rezepte: Cerussa (lat.) / Winand vom Roten Schild. >33. Weynandus medicus Trevirensis conscripsit librum de lapide rebis illum quod vocavit Lumen Luminum ... Cerussam talis erat: Recipe *stannum* in laminas. Laminas pone in vase ... Et iste est lapis quem omnes philosophi quęsiverunt unanimiter. Et probarunt hanc artem esse veram sed eam sub multilogo et aenigmatibus occultarunt. Cum annotationem hanc est fragmentis veteris descripsissem paulo post pervenit ad manus meas tractatus Weynand perfectissimus ... Quod nomen in fragmentis non nominatur Wymandus, sed Weynandus, medicus philosophorum minimus, dictus de Ruffo Clypeo Treverensis ex illa parte aeque testans intra ducatus Francię liber multa habet nomina, sed inter alia vocatur Liber quinque clavium (in fragmento additur secretum secretorum) Quellennachweis: "Fragm. vet. 126" - Telle, Joachim, Art. Winand vom Roten Schild, in: Verfasserlexikon, 2. Aufl., Bd. 10 (1999), Sp. 1178–1181 (49) Alchemisches Rezept (lat.) / Ps.-Raimundus Lullus. Olei cuiusdam aurei coloris e *plumbo* extracti Quellennachweise: "Lullius in Acuratorii ad regem Robertum manuscripto" [= VadSlg Ms. 388, 71r]; "Gerard. Dorn philosoph. chymicus. fol. 502 Theatrum chymicum t. 1" [= VadSlg Kb 1755, Bd. 1, S. 502 mit Marginalie von der Hand Schobingers]. - Theatrum chemicum ... hrsg. v. Lazarus Zetzner, Bd. 1. - Oberursel 1602, S. 502 (50) leer (51-53) Alchemische Rezepte: Cerussa (lat.). 33. Hac Thesi agitur de extractione *mercurii* ex *plumbo*. Cum autem modus faciendi non exprimatur manifeste, placuit ad scribere modum quendam extrahendę cerusarum quem descripsi ex libro manuscripto G. Martii e tractatu de coloribus sub finem<. Wiltu bleyweiß machen so nimm taffel bley sovil du wilt … [= VadSlg Ms. 395b, 292r]. [51, am Rand]: Hunc eundem processum faciendi cerusam legi etiam in libro quodam impreso compilato ex secretis philosophorum cuius titulus: Kunstbüchlein gerechten gründlichen gebrauchs aller kunstbaren werckläut etc., gedruckt zu Franckfurt bei Chr. Egenolf 1549 (54) leer (55-56) Alchemische Rezepte: Acetum (dt.). >De Aceto<. Quoniam ad opus nostrum aceto opus est, nec id ubique comparatu ita facile… >Acetum fortissimum<. Nim weinbehr ehe sie wol zeitig werden, preß den wein darauß ... >Acetum in instanti machen<. Wann ein *acetum* alt wirdt ... 56 *Acetum* machen: Funde *acetum* bonum super tartarum pulverisatum per 8. dies S. 56 im Text Quellenangaben "Liber Rubeus" [=VadSlg Ms. 407], "fol. 125, 126; Nota Michael Cochem" [=VadSlg Ms. 407], "fol. 264" (57-62) Alchemische Rezepte: Acetum distillatum (dt.). >Ratio parandi *acetum* distillatum quod est *[?]* artis< Sumatur bibula caerulea veneta charta et intingatur in oleum olivarum, ita ut reddatur ...; Dis ist der recht gemeinweg: Nim des besten *aceti* den du gehabes magst wievil du wilt, gieß den selbiges in ein cucurbit ... [60] Wann einen acetum genueg hette ... >Gueten acetum bald machen<. Recipe weiß weinstein anderthalben vierling die röste in aine pfannen ... [61] Ich höre sagen, wann man den spiritus vini aus dem wein gezogen ... ; Acetum distillatum et evaporatum de extractione *plumbi* vel corallorum ... Claudius Deodatus Gebwilensis in libello De aq. cord. compositione et usu postquam refutasset usum *aceti* Quellennachweise: 59 "Vide epist. Matthioli fol. 175"; 59 "In libro Hispanico manuscripto De investigationibus quinte essentię cap. de extrahenda quinta essentia ex *argento*, *plumbo* et "stanno* fol. 16" [=VadSlg Ms 388, 16v] ... 60 Hinweis auf Theat. chym. volum. 1 fol. 733. (63) Alchemische Rezepte: Acetum acerrimum (lat.). >Acetum acerrimum quod radicatum dicitur verum menstruum duriorum aut solidiorum corporum<. Recipe metallum optimum ... et etiam aliis usis est accomdatum. Ms. J. M. Beyer. (64-120) leer (121-124) Alchemische Rezepte: De proiectione (lat.). 107. 108. Ibi agitur de proiectione quam audio esse difficilissimum. Prior enim modus vel ipso Quellenangaben: 122 "fragm. vet. 126, Rosar; ibidem 136, Semita recta Alk."; "fragm. vet. 135, Semita rect. Alk.; item frag. vet. 216"; "Seydelius: thuo dz offt, zu 5 oder 6 mahlen ... Seydelius lib. suo cap. de coagulatione ... fol L ..." 123 Zeichnung eines Ofens: "Hoc vasculum Seydelius ad fundendum depingit ..." Weder die Seitenzahl noch die Zeichnung des Ofens stimmt mit der erhaltenen Handschrift Wolfgang Seydels in St. Gallen (VadSlg Ms 404, 164r) überein; Schobinger hatte möglicherweise eine weitere, heute verschollene Handschrift Seydels zur Verfügung. Vgl. dazu: Pfaff, Silvia. - Der Codex Vadiana 404 von Wolfgang Seidel (1492–1562) – erster Teil seines dreibändigen Kunstbuches? Ein Beitrag zur Fachprosaforschung des Spätmittelalters unter besonderer Berücksichtigung der medizinischen Rezeptliteratur. - München 1994, S. 36–64 (125–127) Alchemische Rezepte: De proiectione (lat.). >De proiectione< In fasciculo fragmentarum veterorum fol. 170 habetur tractatus satis brevis sed lectione dignus de lapis philosophorum. Inscribitur Practica Arnoldi di Villa nova ubi sub finem de proiectione in lune sensium scribit: Lapis si vite sit comparatus tingit multa milia Quellenangabe: 125 "In fasciculo fragmentarum veterorum fol. 17: Practica Arnoldi di Villanova" (128) Alchemisches Rezept: De proiectione et augmentatione (lat.). >Ex libro M. L.<. 1. Post medicinam paratam proiectione proprie (129–134) Alchemische Rezepte: Purgatio mettalorum (lat., frz., dt.). >Purgatio metallorum<. Quomodo calcinetur per ignem, quomodo aufferatur ab eis mala corruptio et humiditas ... 130 >Vivificare *argentum*<. J'estime que le discours suyvant est pour apporter quelque peu de lumiere à la these 107 ... >Zu dem lebendigen waßer<. Zum ersten mach ein *aqua fortis* als hernach stehet Quellenangabe: 129 "Mart. Maj. 61 et 94" [= VadSlg Ms. 395b, 61r und 94r] (135–136) leer (137–146) Alchemische Rezepte: De natura et mundatione plumbi (lat. und dt.). >De natura et mundatione * plumbi*<. *Plumbum* compositus est ex sulphure immundo unctuoso ... Quellennachweise:139 "Haec ex libro quod inscribitur Secreta antiquorum philosophorum fragm. vet. ms. fol. 198". Hinweise auf 138 "Secreta antiquorum philosophorum cap. 54, rhotes büechli fol. 183" [= VadSlg Ms. 407, 182vf. ], 141 "rhotes büechlis Michael Cochem, da die secreta anti. philosophorum auch beschriben sind fol. 159" [= VadSlg Ms. 407, 159v], 141 "Secreta antiquorum philosophorum cap. 55, Lib. rub. fol. 184" [= VadSlg Ms. 407, 184v]; 140 "J. Mart. lib. maj. 15 [= ?]"; 143 "Verba haec sunt ex marginalibus annotatus Guilelmi Fabri de Vercorcio ad Librum Magistri Richardi ms fol. 9 et 10" (147–168) leer (169–170) Alchemische Rezepte (lat. und dt.). >*Cuprum*, *Plumbum*<. Liquesci *plumbum* in igne. Impone Sal Quellenangaben: "Nota. Annotatio sequens manu J. Mart. ad marginem scripta erat: Recipe pulverem illum *plumbi" et acetum ..." [= VadSlg Ms. 395b, 199v], "Mart. 15 ult., Mart. 20 ult. [= ?]" sowie "Ex libro Gord. *[?]* cum copert. rubra" (171–176) leer (177) Alchemische Rezepte: De Minio (lat. und dt.). >De Minio<. Minium hic consideratione dignum est ... Quellenangabe: Descriptio habetur in Theatro Chymico fol. 719, tom. 1; >Gutt mini machen<. Nim einen neüwen hafen und umbschlag den mit lut sapientiae Quellenangabe: "Descriptio habetur in Theatro Chymico fol. 719, tom. 1; >Gutt mini machen<. Nim einen neüwen hafen und umbschlag den mit lut sapientiae ...; Mart. Maj. 69" [= VadSlg Ms 395b, 69v] (178–180) leer (181) Verschiedene Rezepte. Nota. Si habes nummum areum nimis levem, pone eum in urina, in qua plumbum ter aut quater fit extinctum ...; >Fucus et cerussa<. Recipe Cerussa optima ... Quellenangabe: "Lib. rub. und Mich.l Coch., Lib. rub" [= VadSlg Ms 407, 57r und 261v] (182–184) leer (185–195) Alchemische Rezepte: Aurum ex plumbo (dt. und lat.). >*Aurum* ex *plumbo*<. Recipe schwarzen schwebel und rhotes arsenic gleichvil. Reibs wol mit ein anderen ... 186 >Lapis philosophorum ex *plumbo*, *mercurio* et *argento* <. Recipe 12 lott *plumbi" und das nachgeschribnen wassers 1 lb. und solviert das *plumbum" darinn ... 189 >Von der vergrabnen kunst ad *solem*<. Recipe cinerem *plumbi" et superfunde oleum lini et buli quousque totaliter consumitur oleum ... 191 >*Sol* ex *plumbo*, *argentum* ex *stanno*<. Frater Thomas, philosophus et theologus insignis, natione ut fertur Anglus, ordinis Praedicatorum (unde aliqui putarunt, sed falso, fuisse Thomam agnatem) ... 192 >Abigay Salomonis<. Recipe sal armon. rubificati et fixi, vitrioli bene rubificati ... 194 >Tinctura ex *sole*, *plumbo* et *mercurio* <. Nim 1 unz gefeilet *solem* und sey unz *mercurium* darauß, mach ein amalgama Quellenangaben: 185 "Mart. Lib. maj. 9 et 36" [=VadSlg. Ms. 395b, 9v und 16r], "J. Mart. lib. maj. 12 et 33, sed melius 12" [= VadSlg Ms. 395b, 11v und 33r, auf 33r Marginalie von der Hand Schobingers], 188 "J. Mart. maj. 29 post" [= ?], 189 "Mart. maj. 174" [=VadSlg Ms. 395b, 174r], 190 "Id. 15. ult." [=VadSlg Ms. 395b, 261v]; 190 "rotes büechli , fol 198, fol 199" [= VadSlg Ms. 407, 198r und 199v]; 192 "Ex annotationibus marginalibus Guill. Fabri de Verorico [?] ad librum Gebri Ms"; 194 "ad lib. Ms Mag. Richardi und Ms Schedt." 191 Hinweis auf "Theatrum chym. tom 3", [1602], "fol 22: ... quod plane idem est cum excerptis hisce quorum hic fit mentio ..."; 194 Hinweis auf eine parallele Handschrift: "Ms Lorh[art] habet ..." Skizzen am Rand: 187 Glas, 194 Kolben (196–198) leer (199–202) Medizinische Rezepte (dt.). >De sale *plumbi*<. Recipe plumbum, soluiers in einem scheidtwasser dz da gemachet ist von 2 teil vitriol und 1 teil salpeter Rezepte gegen Epilepsie, Fieber, Schwindsucht, Podagra, Milzkrankheiten sowie Syphilis (203–204) Medizinische Rezepte (lat. und dt.) / John Banister. >Saccharum *plumbi*< Joan. Banisteri med[ici]. et chir.[urgi].Londin. 204 >Balsamus *plumbi*<, >Oleum *plumbi* dulce.< ... NB Wann er schaden rein ist so hörr mit dem öle auff Quellenangabe : Ex manuscripto Joan. Melch. Beyeri chir[urgi]. (205–214) leer (215–230) Gloria mundi / Winand vom Roten Schild. >Incipit liber quod vocatur Gloria mundi et lux solis, Liber luminem et liber quinque clavium<. Ego Wymandus medicus philosophorum minimus, dictus de Ruffo Clypeo ... – ... Et hac de lapide philosophico sufficiant ad laudem dei. Amen. >Finis Wymandi de Ruffo Clypeo 1506. Descripsit sibi M. Petr. Lup.[?]. Anno Christi 1564. 6 Mart. in asylo Numburgico<. - Telle, Joachim. - Art. Winand vom Roten Schild, in: Verfasserlexikon, 2. Aufl., Bd. 10 (1999), Sp. 1178–1181 (233–236) Processus alchemicus. >Processus per *stannum*<. >S. Quamvis hic processus sit imperfectus, cum tamen ex fragmentis Chymicis Fel. Rotm. varietatis gratia adscribere placuit<. Recipe stanni optimi, *mercurium* *pp* [?] cum *aceto* et sale Französische Einsprengsel: S. 233 "vel paleam rotundam ferrei (une palette der fer) und dem Hinweis von Felix Rotmund: S. 235 Monsieur de Trogny" [=Guillaume Le Normand, sieur de Trougny,] "a faict solutionem in cella" (237–238) Processus alchemicus. >Processus philosophorum (per *plumbum* vel *stannum*)<. Recipe solutum corpus quod vocat chaos. Filtra. Separa phlegma per balneum (238–243) Recepta diversa. >Modus faciendi acetum acerrimuma<. Recipe reguli antimonii partem unam (243–244) De utilitate alchemiae / Sebastian Schobinger. >Sequuntur rubelli spiritus in sequentibus scilicet in reditu meo ad Hermetem<. Hic deficiebat manus authoris F. R. [= Felix Rothmund]. Puto a doctorem Fel. Rotm. processum hunc scripsisse ... – ... ut et curiositatę meę etiam in hac parte philosophię non ex ignę satisfacerem ... – ... [244] saltem alia aliqua eximia per me investigari posset, qua non ad mettallorum transmutationem et perfectionem, sed ad corporis humani sanitatem conservandam tristesque morbos pellendos con panacea aliqua uti, atque aspirante numine divino hominum generi ... Hoc est quod quaero et quod spero (245–264) leerInhaltsangabe: Der Band wurde von Sebastian Schobinger im September 1602 angelegt, möglicherweise angeregt durch die aus S. 36 erwähnte Transmutation in Worms vom 1. Februar 1602. Das "Opus saturni" von Issac Hollandus bildet die Grundlage, sie wird ergänzt durch Rezepte, die meisten aus handschriftlichen Quellen. Das "Opus saturni" weist eine rote Zählung der Abschnitte auf. Darauf beziehen sich die den späteren Rezepten teilweise vorangestellten Zahlen. – Nach längerem Experimentieren kam Schobinger zur Einsicht, die Alchemie sei nicht geeignet zur Umwandlung der Metalle, wohl aber zur Erhaltung der Gesundheit und zur Vertreibung der traurigen Krankheiten.

Schobinger, Sebastian (1579-1652) [Schreiber], Schobinger, Sebastian (1579-1652) [Vorbesitzer], Schobinger, Sebastian (1579-1652) [Vorbesitzer], Schobinger, Jakob (1675-1742) [Vorbesitzer]

https://swisscollections.ch/Record/991170451663005501 (Katalogeintrag in swisscollections)

Darin: Auf das hintere Spiegelblatt geklebtes Einzelblatt mit einer auf den 5. April datieren Notiz "5. April. anno 1603 trivi[?] cerussę unciae lviij cum *aceto* et ..sidie[?] imposui furno."

Einband: Pergamenteinband (17. Jh.). Spiegel- und Vorsatzblätter (I–II, 163–164) Papier. Auf der Vorderseite alchemische Symbole für Blei und Zinn. Auf dem Rücken stark verblasster Werktitel "[Lapis ?] phi[lo]sophorum", darunter Signatur Jb 44.

Angaben zur Herkunft: S. 1 Besitzeintrag Sebastian Schobingers unter einem griechischen Spruch. Auf vorderem Spiegel: "Verehrung an die Vadianische Bibliothec, von dero Collega, Junker Jacob de Tobia Schobinger übergebn 14. May 1703." Vgl. Donatorenbuch VadSlg Ms 10, S. 119v: "Tractatus chymicus teütsch von herr bürgermeister Schobingers sel. hand". Im vorderen Spiegel "E 129" mit Rötelstift, 18. Jh. Zusammengestellt von Sebastian Schobinger, angelegt 1602 und fortgesetzt bis ca. 1615

Pfad: Einzeldokumente Kantonsbibliothek Vadiana St. Gallen

[E 129 (Frühere Signatur)]

CH-002121-2-991170451663005501, http://kalliope-verbund.info/CH-002121-2-991170451663005501

Modifikation: 15.12.2021