Detailed Information
Breviarium OCist KB Aargau Einzeldokumente Aargauer Kantonsbibliothek Signatur: AKB MsWett 7
Functions
Breviarium OCist KB Aargau ; Einzeldokumente Aargauer Kantonsbibliothek
Signatur: AKB MsWett 7
Fontaine-Chaalis , letztes Drittel des 13. Jahrhunderts; 14. und 15. Jahrhundert . - 1 Band (412 Blätter), 17 x 11 cm, Lateinisch. - Liturgische Handschrift, Handschrift
Inhaltsangabe: Vorsatz. (Ir) Eintrag des 17. Jhs.. Non vox, sed votum, non consona musica, sed cor, non clamor, sed amor psallit in ore dei - Vgl. Walther, Proverbia 18723 Vorsatz. (Iv-XIv) leer Teil 1. (1r-v) Commemoratio passionis domini. >Commemoratio passionis domini<. Cogitemus de creatore nostro quod ad ymaginem et similitudinem suam nos formaverit ... - ... Rogemus ut idem dominus det nobis pacem temporis, pacem pectoris, pacem eterni Teil 1. (2r) leer Teil 1. (2v) Komputistische Tafel. Für die Jahre 1244-1282 Mit Angaben u. a. zu Schaltjahr, Sonntagsbuchstaben, Epakten, Indiktion, Concurrenten und Anzahl der Wochen von Pfingsten bis 1. Advent Teil 1. (3r-8v) Kalendar, zisterziensisch Goldene Zahl, Sonntagsbuchstaben, Kalenden, Nonen, Iden, Angaben zu Länge von Tag und Nacht. Heiligenkalender und Festgrade entsprechen dem Stand des zweiten Drittels des 13. Jhs., - Backaert, M. Bernard. - L’évolution du calendrier citerciens, in: Collectanea ordinis Cisterciensium reformatorum 12 (1950), S. 81–94, 302–316; 13 (1951), S. 108–127, hier S. 121 Teil 1. (3r-8v) Nachträge im Kalendar, 13.-15. Jh.. Eadem die Pauli heremite confessoris, Guillelmi episcopi et confessoris [10. 1.]; Conmemoratio episcoporum et abbatum [11. 1.]; Iuliani episcopi et confessoris [28. 1.]; Octava purificationis [9. 2., gestrichen]; Thome de Aquino [7. 3.]; Reguli episcopi [23. 4.]; Hugonis confessoris [29. 4.]; Translatio sancti Guillelmi [7. 5.]; Nicolai [9. 5.]; Yvonis confessoris [19. 5.]; Commemoratio fidelium ordinis nostri [20. 5.]; Dedicacio cap. ar. [?] [16. 6.]; Translatio Benedicti [11. 7.]; Margarete virginis [20. 7.]; sancte Anne matris genitricis dei [26. 7.]; Arnulphi episcopi et confessoris [16. 8., gestrichen]; Ludovici [25. 8.]; Octava beati Bernardi [27. 8.]; Missa de sancto spiritu pro abbatibus [12. 9.]; Dedicatio Karoliloci quere officium ante Barnabe [20. 10.]; Leonardi confessoris [6. 11., gestrichen]; Felicitatis martiris [23. 11.]; Conceptio Marie virginis [8. 12.]; Nicasii martiris [14. 12.] Teil 1. (3r-8v) Anniversarien im Kalendar. Anniversarius Ph[ilippi] comitis Bolonie [18. 1.[; Anniversarius Honorii [III] pape [18. 3., † 1227]; Anniversarius domicelle Trune [30. 3.]; Anniversarius Ricardi [I] regis Anglorum [17. 4.; † 1199]; Anniversarius Albanensi [sic] episcopi [6. 6.]; Iacobi cardinalis. Item anniversarius comitis et comitisse de Monteforti [27. 6.]; Anniversarius domini Franconis de Mald[enghem] prepositi Brugensis [10. 7.; Kastellanei Maldegem in Ostflandern [?]]; Anniversarius comitisse Blesensis [12. 7.]; Anniversarius Philippi regis Francie et Philippi filii eius [14. 7.; König Philipp Augustus, † 1223, und vielleicht Philipp Hurepel, † 1234]; Anniversarius regis Castelle et uxoris eius [6. 10.]; Anniversarius Ludowici regis Francie et Ph[ilippi] fratris sui [7. 11.; vermutlich König Ludwig VIII., † 1226, und sein Bruder Philipp Hurepel]; Anniversarius domini Willelmi castellani de Mald[enghem] et Ph[ilippi] filii sui [10. 11.]; Anniversarius Blanche regine [28. 11.; Blanche von Kastilien, verheiratet mit Ludwig VIII. von Frankreich, † 1252]; Anniversarius Iohanne comitisse Flandrie, Ferrandi, Willelmi et comitisse de Bar et M. comitisse Fl[andrie] [5. 12.; Johanna, Gräfin von Hennegau und Flandern, † 1244, ihr Gatte Ferrand von Portugal, † 1233, sowie weitere Verwandte des flandrischen Grafenhauses]; Anniversarius domine de Spire uxor domini Ph[ilippi] castellani de Mald[enghem] [6. 12.]; Anniversarius Innocentii [IV] pape et Stephani [8. 12.; † 1254]; Anniversarius Ysabele domicelle de Maldenghem sanctimonialis [23. 12.]; Anniversarius domini Ph[ilippi] de Maldenghem [26. 12.]. Nachtrag: obiit magister ... Postal abbas ... [13. 2.; Simon Postel, 1523-1541 Abt von Chaalis] Einträge von Anniversarien u. a. von Personen des französisch-ostflandrischen Raums Teil 1. (9r-v) Directorium.. >Primus lxxa dies xvo kalendas Februarii<. Prisce virginis. Si hac die Septuagesima evenerit In excelso tono cantabitur ... Teil 1. (10ra-65vb) Psalterium. Beatus vir ... - ... salvus esse non poterit Ps 1-150, Ps 90, 92, 101, 109-112, 114-116, 118-133, 142 und 145-150 gekürzt. 61va Cantica, teilweise gekürzt. 64vb Te deum, gekürzt; Symbolum Athanasii. Initialen bezeichnen die liturgische Teilung nach Cursus Romanus Teil 1. (65vb-66vb) Litania, orationes. Kyrieeleyson .... [66va] >Oratio<. Ecclesie tue domine preces placatus admitte ... - Weinmann, Carl. - Hymnarium Parisiense. Das Hymnar der Zisterzienser-Abtei Pairis im Elsass. Aus zwei Codices des 12. und 13. Jahrhunderts herausgegeben und kommentiert. (Veröffentlichungen der Gregorianischen Akademie zu Freiburg/Schweiz, hrsg. von P. Wagner, Heft II), Regensburg 1905, S. 17f., von den späteren Einschaltungen eingefügt sind Bernarde, Roberte, Katerina Teil 1. (67r) leer Teil 1. (67va-68va) Commemoratio BMV et commemorationes sanctorum.. >Quibus temporibus commemoratio beate Marie intermittenda sit ... Qualiter agantur commemorationes sanctorum per totum annum. In die sancti Stephani ... In laudibus antiphona<. Genuit puerpera ... Teil 1. (68vb-69vb) leer Teil 1. (353va-357rb) Cantica in tertio nocturno. >Dominicis diebus et in festo sancti Michaelis archangeli canticum<. Domine miserere nostri ... [18 Cantica, Weinmann, Hymnarium, S. 18. 356vb] >Cantica de sancta corona domini<. Pedibus conculcabitur corona superbie ...; >Aliud cantica<. In veste poderis ...; >Aliud cantica<. Spoliavit me gloria mea ..., [sowie je 3 weitere Initien von Cantica] >In utroque festo sancte crucis<, [zu Michael und Dedicatio ecclesiae] Teil 1. (357rb-358ra) Directorium. Nachtrag. Quando festum sancti Marci ewangeliste vto kalendas Maii agitur ... Teil 1. (358rb-va) Officium octavae nativitatis BMV. Nachtrag. >Octava nativitatis beate Marie fiat in hunc modum. Per octavam privatis diebus dicatur in io nocturno antiphona<. Fons ortorum ... - ... >Responsorium<. Post // Schluss radiert Teil 1. (358va-vb) Federproben. Jacques Pollo. Jacques David Teil 2. (359ra-367va) Officium corporis Christi. >In vigilia festivitatis sacramenti. Ad vesperas super psalmos antiphona<. Laudate nomen domini ... Mit AH 50 Nr. 386; AH 52 Nr. 27; AH 12 Nr. 38 (1-4, 9; 5-8, 9). 365ra Sonntag in der Oktav, 366rb Oktav Teil 2. (367vb-370ra) Officium Ursulae. >In festivitate undecim milium virginum. Ad vesperas capitulum<. Qui gloriatur in domino glorietur. >Responsorium<. O felices virgines Huniorum victrices ... Mit Reimofficium AH 5 Nr. 87 Teil 2. (370ra-rb) Hymnus. >Hymnus de sancto Bernardo<. Bernardus doctor inclitus ... AH 52 Nr. 136 (= Weinmann, Hymnarium Nr. 59). Teil 2. (370va) Oratio. [D]eus qui populo tuo sanctum dedisti Regulum predicatorem ... Teil 2. (370vb) leer Teil 2. (371ra-376rb) Officium Annae. >In festivitate sancte Anne ad vesperas<. Inclita stirps Iesse virgam produxit ... Mit AH 52 Nr. 103, 101 (1-2, 4-6), 102. Teil 2. (376rb-377vb) Hymni. >Hymnus ad nocturnos in die beati Bernardi<. Bernardus inclitis ortus natalibus ... AH 52 Nr. 138 und 137, beide mit Hufnagelnotation Teil 2. (378ra-rb) Responsorium, versus et hymnus. [O] felices hostium forcium victrices ... Vgl. AH 5 Nr. 87 (aus 1. Vesper); [G]aude celestis curia ... AH 52 Nr. 365 Teil 2. (378v) leer Teil 2. (379ra-381ra) Officium Ursulae. >In solemnitate xim virginum responsorium<. O felices hostium forcium victrices ... Mit Reimofficium AH 5 Nr. 87.. >In solemnitate xim virginum responsorium<. O felices hostium forcium victrices ... Mit Reimofficium AH 5 Nr. 87 Teil 2. (381ra-384ra) Officium Edmundi Cantuariensis. >In solemnitate sancti Edmundi ad vesperas antiphona<. Gaude Syon ornata timpano ... Reimofficium AH 25 Nr. 88 (Werner, Jakob. - Hymnologische Beiträge, in: Romanische Forschungen 4 (1891), S. 483–535, hier S. 527-531) mit AH 4 Nr. 230, 232 und 231 Teil 2. (384ra-389vb) Officium Willelmi Bituricensis. >In solemnitate sancti Guillermi ad vesperas antiphona<. Gaude mater fecunda liberis ... ; [385rb] >Incipit vita beati Guillermi Bituricensis archiepiscopi et septimi abbatis monasterii Karoliloci lectio prima<. Beatus Guillermus nobilis genere longe autem fuit nobilior vite laudabili sanctitate ... Reimofficium AH 28 Nr. 99 mit AH 4 Nr. 493, AH 43 Nr. 520 und 521 (Werner, Hymnologische Beiträge, S. 489f. und 531-535). Teil 2. (390r-401v) leerhttps://swisscollections.ch/Record/991170515789705501 (Katalogeintrag in swisscollections)
Material: Pergament Einband: Mit hellem Leder bezogene Holzdeckel, Wettinger Einband des 17. Jhs. Streicheisenlinien, Rollen- und Einzelstempel, z. T. gleiche Stempel wie MsWettF 4, MsWettF 10 und MsWettF 13. Zwei nach vorn greifende Kantenschliessen mit Messingteilen, beide teilweise beschädigt. Blauer Schnitt. Spiegel- und Vorsatzblätter (I-XI, 391-401) Papier, Wasserzeichen: Turm, Piccard X 116-117 (1621-1625). Einband nachträglich schwarz gesprenkelt. Nachträglich angebrachter brauner Lederrücken mit Goldprägung und rotem Titelschild "Breviarium Cistercie[n]se", 18. Jh. Die darunter stehende Wettinger Bibliotheksignatur "[...].6" ist teilweise von einem späteren Papierschild verdeckt. Restauriert 2013; Restaurierungsprotokoll vorhanden
Angaben zur Herkunft: Teil 1 nach Kalendar, Responsorien der Adventsonntage und Leseordnung zisterziensisch. Heiligenkalender und Festgrade entsprechen dem Stand des letzten Drittels des 13. Jhs. Nach den Anniversareinträgen im Kalendar ist von einer Herkunft aus dem französisch-ostflandrischen Raum auszugehen. Besitzer: Zisterzienserabtei Chaalis (Bistum Senlis, Nordfrankreich): 70r "Hoc breviarium est monasterii Karoliloci [= Chaalis] usui abbatis", 15. Jh.; durch Rasur schlecht leserlich gemacht. Der Eintrag "Dedicatio Karoliloci" zum 20. Oktober ist Nachtrag; im Proprium de sanctis steht das Officium für die Dedicatio ecclesiae (259va) nach Primus und Felicianus (9. 6.) und vor Barnabas (11. 6.). Nach dem nekrologischen Eintrag im Kalendar zum 13. 2. für Simon Postel, 1523-1541 Abt von Chaalis, bis Mitte des 16. Jhs. in Chaalis. 389vb "Frere Nicolas Liger religieux de Barbeau" (vermutlich Zisterzienserabtei Barbeaux, ca. 70 km südlich von Chaalis), eventuell Besitzeintrag. Im 17. Jh. Wettingen OCist, vgl. Einband. 1r, 105r und 389v Stempel "Kantonsbibliothek Aargau", 19.-20. Jh.
Pfad: Einzeldokumente Aargauer Kantonsbibliothek
CH-002121-2-991170515789705501, http://kalliope-verbund.info/CH-002121-2-991170515789705501
Modifikation: 21.04.2023